Iran

Iran to kraj, który obecnie kojarzy się głównie z islamem, bronią atomową i terroryzmem. Tymczasem jest to miejsce, w którym nie brakuje także wyjątkowych zabytków. Co warto wiedzieć o tym państwie? Z czego słynie? Jak przygotować się do podróży do Iranu?

Iran – co warto zobaczyć?

Iran to kraj, który nie odwiedza zbyt wielu turystów. Rzeczywiście prawo stanowi tam religia islamska i trzeba się stosować do pewnych zasad, ale jest też sporo ciekawych miejsc do zobaczenia.

1. Teheran – stolica Iranu i największe miasto regionu. Znajduje się tam wysoka na 50 metrów Wieża Wolności pokryta białym kamieniem. Dawna ambasada USA została zmieniona w muzeum antyamerykańskiej propagandy. W centrum Teheranu znajduje się pałac Golestan z  XVI wieku – powstał za czasów panowania dynastii Safawidów. Kompleks od roku 2013 znajduje się na liście UNESCO. 
2. Esfahan – była stolica Imperium Perskiego, której historia sięga 2700 lat. Zobaczyć tam warto Meczet Szejka Loftolahha z epoki Safawidów czy mosty na rzece Zajande Rud. Wielki Meczet wpisano w roku 2012 na listę UNESCO. Pięknie prezentuje się plac Naqsh-e Jahan.
3. Shiraz – dawna stolica Iranu z cytadelą, zamkiem, parkiem Bagh-e Eram i Różowym Meczetem Nasir-ol-Molk. W mieście jest także Brama Koranu. Znajduje się tam również grobowiec Hafeza – perskiego poety.
4. Persepolis – starożytne ruiny wpisane na listę UNESCO. Znajduje się tam Brama Narodów i wiele pięknych płaskorzeźb. 
5. Cytadela Bam – ruiny Arg-e-Bam wpisane na listę UNESCO. Miasto powstało za czasów dynastii Sasanidów. Zbudowane zostało z cegieł mułowych. 
6. Yazd – pustynne miasto – dawniej ośrodek handlowy. Ma ciekawą, glinianą zabudowę. 

Iran – ubezpieczenie turystyczne

EKUZ w Iranie nie obowiązuje. Ubezpieczenie turystyczne jest nie tylko zalecane, ale wręcz obowiązkowe. Bez odpowiedniej polisy nie można uzyskać wizy, która jest potrzebna do wjazdu do tego kraju. Ubezpieczenie powinno obejmować ubezpieczenie kosztów leczenia, ubezpieczenie NNW, prywatne OC, assistance podróżne czy ubezpieczenie bagażu. Warto zapoznać się z informacjami na temat klauzuli alkoholowej czy klauzuli chorób przewlekłych. Przydać się też może klauzula aktów terroru.

Iran – przygotowanie do wyjazdu

Wjazd na teren Iranu jest możliwy jedynie na podstawie wizy wydanej w ambasadzie Iranu w Warszawie. Maksymalny okres ich ważności to 30 dni. Ewentualnie o taką wizę ubiegać się można na terenie międzynarodowych lotnisk w Iranie. Jednak nie zawsze kończy się to sukcesem. 

Poza tym przy sobie trzeba mieć ważny przez minimum 6 miesięcy paszport, bilet powrotny, jedno zdjęcie paszportowe i ubezpieczenie medyczne. Kierowcy powinni zapoznać się z przewodnikiem dla kierowców w Iranie. Przed wyjazdem do Iranu nie są konieczne żadne szczepienia. 

Iran – najważniejsze informacje 

Iran to unitarna republika islamska. Na czele instytucji państwowych stoi duchowny rahbar. Jego obowiązki i władza są takie, jak w przypadku głowy państwa. W Iranie jest jednak i prezydent. Musi być to urodziny w kraju szyita. 

Nad funkcjonowaniem lokalnego parlamentu czuwa dwunastoosobowa Rada Strażników Konstytucji. W większości są to specjaliści islamskiego prawa kanonicznego. 

Iran znajduje się w południowo-zachodniej części Azji – na płaskowyżu między Morzem Kaspijskim i Zatoką Perską oraz Zatoką Ormiańską. Sąsiaduje z Azerbejdżanem, Armenią, Pakistanem, Afganistanem, Turkmenistanem, Turcją i Irakiem. 30% granic tego kraju to wybrzeże morskie. 

Iran to w dużej mierze pustynny płaskowyż otoczony przez góry. Najwyższy szczyt kraju to wygasły wulkan Demawend w górach Elbrus o wysokości 5671 m n.p.m. Zresztą większość kraju leży na wysokości powyżej 1500 metrów  n.p.m. Kontrastowe są regiony przybrzeżne wzdłuż Zatok Ormiańskiej i Perskie oraz Morza Kaspijskiego. Cały Iran jest aktywny sejsmicznie. Pojawiają się tam trzęsienia ziemi.

Na wybrzeżach panuje klimat wilgotny, łagodny, a na płaskowyżu  suchy kontynentalny. W górach jest znacznie zimniej. W Iranie niewiele pada. Jedny deszczowy obszar to wybrzeże Morza Kaspijskiego. Lato zawsze jest słoneczne. 

W Iranie są trzy duże regiony wulkaniczne:

1. Pas Sahand-Batman – ma długość 1900 km i rozciąga się od granicy z Azerbejdżanem aż do Beludżystanu. Obejmuje takie szczyty wulkaniczne jak Karkas, Sahand, Lalahezar czy Bazman. 
2. W północno-zachodniej części Iranu lawa i popioły pokrywają odcinek ziemi od Jolfa przy granicy z Azerbejdżanem do Morza Kaspijskiego. To pas o długości 320 km. 
3. Trzeci region wulkaniczny ma 400 km długości i 65 km szerokości. Znajduje się w okolicach jeziora Urmia. 

Trzęsienia ziemi w Iranie są normą. W XX wieku było ich kilkanaście i pochłonęły wiele ofiar. W roku 1990 zginęło 50 tysięcy osób w rejonie Qazvīn-Zanjān. W roku 2003 niewielkie trzęsienie zniszczyło starożytne miasto Bam. Zginęło wtedy 25 tysięcy ludzi.

Iran – społeczeństwo 

Irańczycy są konserwatystami. W kraju tym działa policja religijna i religijne sądy. Pilnuje się, aby społeczeństwo przestrzegało zasad Koranu. Prywatnie mieszkańcy Iranu mają jednak drugą twarz. 

Iran jest bardzo zróżnicowany kulturowo. Jednak stosunki między różnymi grupami etnicznymi i religijnymi są na ogół poprawne. Większość osób porozumiewa się w języku perskim. Są to Persowie. Pojawiają się też mniejszości turecka czy kurdyjska. W Iranie mieszkają Ormianie, Żydzi i Asyryjczycy. 

Persowie czy Kurdowie to potomkowie plemion aryjskich, które migrowały z Azji Środkowej na tereny dzisiejszego Iranu w drugim tysiącleciu przed naszą erą. Ludzie o rodowodzie turkeńskim to potomkowie plemion, które przywędrowały z Azji Środkowej w XI wieku. Mniejszość arabska mieszka głównie w południowo-zachodniej części kraju od wieku XVII. Region ten nazywany jest dlatego Arabistanem. 

Kurdów spotkać można w miastach i wsiach. Często prowadzą koczowniczy tryb życia. Przez długi czas opierali się wysiłkom rządu, który dążył do ich asymilacji. Razem z Kurdami z Iraku i Turcji nieustannie dążą do uzyskania autonomii lub ustanowienia niepodległego państwa w tym regionie. 

W Iranie językiem oficjalnym jest perski – Farsi. Zna go ponad 50% mieszkańców kraju. Na przestrzeni wieków przejął sporo słów arabskich i tureckich. Mimo tych zmian Irańczycy nie mają problemów z odczytywaniem starej literatury perskiej np. z XII wieku. Popularny jest także język arabski. Ma on duże znaczenie historyczne i religijne. 

98% mieszkańców Iranu wyznaje islam w wersji szyickiej. Kurdowie i Turkmeni to muzułmanie sunniccy. Arabowie bywają sunnitami i szyitami. W Iranie są też społeczności Żydów, chrześcijan i zoroastrian. 

Przez lata kobiety miały w Iranie duże prawa. Mogły same decydować o tym, czy chcą nosić hidżab. Sporo zmieniło się w roku 1979 za sprawą rewolucji islamskiej. Iran stał się państwem religijnym, w którym dużą rolę odgrywają islamscy duchowni. To oczywiście wpływa na życie publiczne, gospodarcze czy polityczne. Oficjalnie nie można w Iranie pić alkoholu, nosić nie muzułmańskiego stroju itd. Kobiety nie mają jednak obowiązku noszenia burki czy nikabu. Generalnie obowiązuje segregacja płciowa. 

Iran – krótka historia 

Nazwa Iran pochodzi od ludu Ariów i oznacza szlachetność. Na przełomie III i II tysiąclecia przed naszą erą lud ten przywędrował na tereny obecnego Iranu z Azji Środkowej. 

Ariami nazywano także władców Persji z dynastii Achemenidów. Panowali oni w kraju w latach 550-330 p.n.e. Toczyli bitwy z Grekami np. pod Maratonem i Termopilami. Stworzyli ogromne imperium. Ich państwo rozciągało się od obecnej Turcji aż po granicę indyjską. Dopiero w 330 roku p.n.e. imperium upadło. Wszystko za sprawą Aleksandra Wielkiego, który wkrótce zmarł. Rządy nad Persją przejęła dynasta Seleucydów z Grecji. Szybko zaczęła jednak tracić terytoria na rzecz Partów. 

Partowie zajęli obecny Iran i kraje ościenne. Byli w tym regionie potęgą. Walczyli nieustannie z Rzymianami np pod Carrahae. W roku 224 władzę w kraju przejął Ardaszir I i założył dynastę Sasanidów. Ta rządziła Persją do roku 651. Wtedy to miał miejsce najazd Arabów. Podbili oni również Egipt czy Syrię, ale tylko Iranu nie zarabizowali. Było wręcz odwrotnie – to Arabowie często przejmowali kulturę Persów.

W wieku XVI Iran opanował Isma’il z dynastii Safawidów. Ogłosił się królem królów – szachinaszachem. Od tego momentu mieszkańcy kraju nawrócili się na szyicki islam.  Persji jednak nigdy nie udało się odzyskać dawnej potęgi. Ziemie te często nawiedzali wrogowie np. Afganowie w roku 1722. 

Wiek XIX przyniósł kolejne zagrożenie w postaci europejskich imperiów kolonialnych – Rosji i Wielkiej Brytanii. Utracono wtedy wiele terenów. Państwo zachowało swoją niepodległość. 

W czasie trwania I wojny światowej Persja była neutralna. W kraju nie brakowało jednak problemów. W roku 1919 stał się on faktycznie brytyjskim protektoratem. W roku 1935 przedstawiciele perskich dyplomatów poprosili o nazywanie kraju Iranem. 

W czasie II wojny światowej na skutek nacisku aliantów Iran wypowiedział wojnę III Rzeszy. W roku 1943 w Teheranie miała miejsce słynna konferencja przywódców ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Iran nie odgrywał jednak żadnej ważnej roli. 

Po wojnie w kraju nastąpiła duża liberalizacja życia obywateli. Jednocześnie rosła korupcja, a islamskiemu społeczeństwu nie podobały się nowe prawa. W roku 1978 wybuchła Rewolucja Islamska. Do władzy doszedł Ruhollah Chomejni.

Z czego słynie irańska kuchnia?

Kuchnia Iranu sporo przejęła z kuchni regionów sąsiednich. Są w niej widoczne wpływy kaukaskie, greckie, tureckie, rosyjskie czy mezopotamskie. Sama też oddziałuje np. na kuchnię Indii czy Pakistanu. 

Klasyczne potrawy irańskie oparte są na ryżu, warzywach, mięsie i orzechach. Spożywa się zioła i owoce. 

1. Gheimeg – perski gulasz z dużych kawałków mięsa wołowego lub jagnięcego, ciecierzycy, sosu pomidorowego – z dodatkiem kurkumy i cynamonu. Podawany jest ze smażonymi ziemniakami.
2. Bademjan – gulasz z bakłażana i pomidorów z jagnięciną lub wołowiną oraz kurkumą. Danie jest bardzo wolno gotowane i podawane z ryżem. 
3. Khoresh-s fesenjan – irański gulasz z mielonymi orzechami włoskimi oraz melasą z granatów. Podawany jest z ryżem gotowanym na parze. 
4. Ash e Reshteh – zupa z fasoli, ziół, szpinaku, liści buraka oraz makaronu. Dodaje się do niej miętowy olej, smażoną cebulę i kashk – fermentowaną serwatkę popularną na Bliskim Wschodzie.